Jakie normy musi spełniać oświetlenie miejsc pracy?
Oświetlenie stanowiskowe jest fizycznym czynnikiem środowiska pracy. Jeśli jest źle zrealizowane, może zostać zaliczone do czynników uciążliwych, czyli takich, które przez swój negatywny wpływ na organizm człowieka mogą prowadzić do jego zmęczenia lub pogorszenia zdrowia, co negatywnie odbija się na poziomie jakości wykonywanej pracy. Z tego względu parametry oświetlenia stanowiskowego muszą być zgodne z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1997 roku oraz spełniać kryteria najnowszej normy oświetleniowej PN-EN 12464-1: 2012. Pracodawca powinien w każdym pomieszczeniu zapewnić oświetlenie dzienne, elektryczne lub kombinację ich obu. Pamiętajmy, że stosowanie samego oświetlenia elektrycznego wymaga uzyskania zgody inspektoratu sanitarnego. Sprawdźmy, jakie parametry oświetlenia miejsc pracy określa wspomniana norma.
Oświetlenie miejsca prawy, a przepisy prawne
Producenci oświetlenia stanowiskowego muszą w trakcie jego projektowania przestrzegać wartości parametrów, zawartych w europejskich normach oraz zaleceń Kodeksu Pracy. Zgodnie z polskim prawem, pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom odpowiednie oświetlenie w pomieszczeniach i na stanowiskach pracy. Oświetlenie stanowiskowe powinno uwzględniać komfort optyczny i bezpieczeństwo pracownika oraz jego wydolność wzrokową, która wraz z wiekiem jest coraz słabsza. Projekt oświetlenia musi nie tylko zaspokajać wyżej wymienione potrzeby, ale również uwzględniać indywidualne zdolności pracowników oraz rodzaj zadań wykonywanych w danym pomieszczeniu. Normy oświetleniowe definiują takie czynniki, jak luminacja, natężenie i kierunkowość światła, migotanie czy oddawanie barw.
7 najważniejszych parametrów oświetlenia stanowiskowego
- Rozkład luminacji. Luminacja odpowiada za odbierane wrażenia świetlne i często określana jest mianem jasności wizualnej. Ma istotny wpływ na jakość widzenia. Definiuje ją współczynnik odbicia światła oraz natężenie oświetlenia na powierzchni. Współczynnik odbicia dla płaszczyzny pracy zawiera się w granicach od 0.2 do 0.6. Norma opisuje dodatkowo wartości współczynnika dla takich powierzchni, jak sufity, ściany i podłoga.
- Natężenie światła. Ma zasadniczy wpływ na szybkość, bezpieczeństwo i wygodę wykonywanych zadań wzrokowych. Minimalna wartość tego parametru pozwalająca dostrzec rysy ludzkiej twarzy to 20 lx. Zwiększenie natężenia jest konieczne, gdy zachodzi potrzeba poprawy dokładności widzenia oraz istnieje ryzyko wystąpienia większej ilości popełnionych błędów w wyniku pracy przy niewystarczającym natężeniu światła. Norma dopuszcza także stosowanie oświetlenia miejscowego w obszarze wykonywanego zadania. W tym kontekście również istotne jest także równomierne rozłożenie natężenia oświetlenia.
- Olśnienie. Olśnienie to uczucie niewygody lub zmniejszenie zdolności rozpoznawania przedmiotów, wywołane najczęściej niewłaściwym rozkładem luminacji. Zgodnie z normą oświetlania wnętrz PN-EN 12464-1:2003 olśnienia dzielą się na przeszkadzające (przykre) oraz odbiciowe. W celu neutralizacji olśnień należy przesłaniać okna oraz stosować odpowiednie elementy konstrukcyjne opraw, okrywające źródła światła. Olśnienie odbiciowe można zneutralizować stosując matowe powierzchnie oraz jasne sufity i ściany.
- Migotanie. Migotanie światła i efekty stroboskopowe niekorzystnie wpływają na organizm pracowników, obniżając samopoczucie i wywołując rozdrażnienie. Pracodawca powinien dążyć do ich całkowitej redukcji. Skutecznym sposobem jest stosowanie nowoczesnego oświetlenia ledowego oraz rezygnacja z wyładowczych źródeł światła.
- Kierunkowość światła. Parametr ten wykorzystywany jest do intensywnego oświetlenia przedmiotów, które ułatwia wykonanie pracy wzrokowej. Właściwe modelowanie kierunku światła polega na zachowaniu równowagi pomiędzy światłem rozproszonym, a kierunkowym przy równoległej redukcji cieni.
- Oddawanie barw. Maksymalna wartość wskaźnika oddawania barw to 100. Im wyższa wartość wskaźnika, tym jakość oddawanych barw jest lepsza. W miejscach pracy nie mogą być stosowane źródła światła, których wskaźnik oddawania barw jest mniejszy niż 80. Istotna jest także barwa światła, określana przez temperaturę barwową źródła światła. Barwy postrzegane dzielimy na ciepłe, pośrednie i chłodne.
- Efektywność energetyczna. Zgodnie z normą, oświetlenie w miejscu pracy powinno być efektywne energetycznie - wskazane jest, by nie generowało strat energii, a pożądanym, by doprowadzało do jej oszczędności. Skutecznym rozwiązaniem jest zastosowanie oświetlenia ledowego, które zużywa podczas pracy znacznie mniej energii elektrycznej i przekształca ponad połowę pobieranej energii w światło widzialne.
